Door Menno Lanting
In Salland werden tot ver in de 19e eeuw kwetsbare kinderen niet in instellingen opgevangen, maar via zogenoemde kinderveilingen “uitbesteed” aan particulieren: de zorg ging naar de laagst biedende, tegen een jaarlijkse vergoeding voor kost en inwoning.
In 1877 waren in Nederland naar schatting zo’n 30.000 weeskinderen. Ongeveer één derde daarvan verbleef in een weeshuis. Maar de rest van de kinderen werden uitbesteed, deels hier in Salland. Archieven laten zien hoe broers en zussen uit elkaar werden gehaald en terechtkwamen bij boeren of fabriekseigenaren. Deze kinderen werden vaak slachtoffer van kinderarbeid, vaak met weinig of geen toezicht.
Schrijver Menno Lanting brengt dit pijnlijke hoofdstuk tot leven in zijn nieuwe boek ‘De Bestedeling’, wat in september uitkomt. In het boek vertelt hij over een verdrietig stukje lokale geschiedenis, wat voor hem persoonlijk is. Zijn overgrootmoeder Geesken Staal werd eind 19e eeuw wees in Deventer. Daarna werd ze “uitbesteed”. In haar dossier staan onder andere bedragen en adressen. Dit dossier laat zien hoe het vroeg ging in de omgeving. Lanting zegt: “Kinderen werden toegewezen aan degene die het minste geld vroeg om voor ze te zorgen.” Dat zegt veel over hoe arm mensen waren en hoe de regels toen werkten. Maar het gaat vooral om echte verhalen van kinderen uit onze streek.
In theorie zouden deze uitbestede kinderen goed verzorgd worden: eten, kleding en opvoeding. Maar in de praktijk ging het vaak mis. Ze kregen nauwelijks genoeg eten, bijna geen nieuwe kleding en moesten erg hard werken. Maar dit gebeurde niet alleen met kinderen, arme ouderen en mensen met psychische problemen kregen soortgelijke behandelingen. Het systeem bestond van de 17e tot in de 20e eeuw. Honderdduizenden Nederlanders hebben zo een deel van hun leven doorgebracht.
De Bestedeling richt een zaklamp op Sallands eigen verleden en nodigt uit tot gesprek: wat deden armoede en beleid met onze voorouders en wat zegt dat over hoe wij vandaag met kwetsbaren omgaan?